माझे आवडते पुस्तक
पुस्तकापेक्षा चांगला मित्र नाही. हा एक मित्र आहे ज्याच्याशी आपण एकांतात बसून सल्लामसलत करू शकतो. पुस्तक चुकीच्या मार्गावर आहे, हमारी कोई समस्या हो तो पुस्तक योग्य मार्गावर आहे. पुस्तक ज्ञान का अक्षय भंडार होती है. तसे, जगात मौलिक अभिव्यक्तीचे एकापेक्षा जास्त ग्रंथ आहेत, परंतु त्यापैकी महाकवी तुलसीदासांनी लिहिलेल्या 'रामचरितमानस'ला विशेष महत्त्व आहे.
'रामचरितमानस' वाचताना मला एक अलौकिक आनंद मिळाला, अनेक चांगले धडे आणि मोठी प्रेरणा मिळाली. जेव्हा एखादी गुंतागुंतीची समस्या समोर येते तेव्हा त्याचे निराकरण 'रामचरितमानस'मध्ये आढळते. यामुळेच 'रामचरितमानस' हे माझे सर्वात आवडते पुस्तक आहे.
रामचरितमानसचा परिचय-
रामचरितमानस हे हिंदीतील सर्वोत्तम महाकाव्य आहे. लोकनायक तुलसीदास हे त्याचे लेखक आहेत. तुलसीने १६३१ ते १६३३ या काळात हा ग्रंथ रचला. मर्यादा पुरुषोत्तम श्री रामचंद्रांचे आदर्श जीवन-चरित्र हा या काव्याचा विषय आहे. मानवी जीवनाचे विविध टप्पे या कवितेत नैसर्गिक आणि ज्वलंतपणे चित्रित केले आहेत.
चांगली कविता
कलेच्या दृष्टिकोनातून ही एक उत्तम कविता आहे. त्याची कथा सात प्रकरणांमध्ये विभागलेली आहे. बालकांड, अयोध्या कांड, अरण्य कांड, किष्किंधा कांड, सुंदरकांड, लंका कांड आणि उत्तरकांड अशी या घोटाळ्यांची नावे आहेत. वीर रस हा या काव्याचा प्रधान रस आहे. इतर रस सहायक स्वरूपात चित्रित केले आहेत. दोहा आणि चौपाई श्लोकांच्या शैलीत लिहिलेला हा एक अनोखा ग्रंथ आहे.
प्रत्येक श्लोकाच्या सुरुवातीला मधुर संस्कृत श्लोक आणि मधल्या विविध श्लोकांचा वापर ही कविता अतिशय मंत्रमुग्ध करते. भाषा इतकी मृदू आणि मधुर आहे की कधी कधी रसानुभूतीच्या विलासात भाषाच डोलत असल्याचा भास होतो. शृंगार रसासाठी योग्य भाषेचे उदाहरण दिसते
"सीता एकदम चकित दिसली.
कहां गे नृपकिसोर मन चित्ता ।
लता ओटी टॅब सखींह शो,
श्यामल गौर किशोर सुहाए ।
हिंदीतील सर्वोत्कृष्ट महाकाव्य होण्याचा मान या पुस्तकाला आहे यात शंका नाही. त्यामुळेच हा काव्य-ग्रंथ अभ्यासकांच्या मनाचा ठाव घेतला आहे.
काव्यात्मक आणि सामाजिक महत्त्व-
रामचरितमानस आता चैतन्य आणि कला या दोन्ही दृष्टीने जगातील सर्वोत्कृष्ट पुस्तकांच्या श्रेणीत आहे. भावपक्षाचे सर्व गुण त्यात आहेत, संपूर्ण रसाची यशस्वी योजना, आदर्श पात्रांचे सादरीकरण, निसर्गाचे ज्वलंत आणि आकर्षक चित्रण, समन्वय आणि सुंदर योजना इत्यादी. हा ग्रंथ कवितेच्या दृष्टीकोनातूनही एक अद्वितीय रचना आहे. सुंदर, मधुर, साहित्यिक आणि अधिकृत भाषा, शैलीची विविधता इत्यादी वैशिष्ट्यांमुळे कला.
एक उत्तम कलाकृती असण्याबरोबरच सामाजिक आणि चारित्र्य दृष्टिकोनातूनही ती एक अद्वितीय रचना आहे. पुरुषोत्तम श्रीराम यांच्या अनुकरणीय व्यक्तिरेखेद्वारे या पुस्तकाने निराश झालेल्या जनतेत आशा पसरवली. महान कवीने या आगळ्यावेगळ्या रचनेत आदर्श समाजाचे रूप मांडले असून त्यात राजा-प्रजा, पिता-पुत्र, माता-पुत्र आणि पती-पत्नी इत्यादींची कर्तव्ये मांडली आहेत.
सुसंगततेची जाणीव हे या पुस्तकाचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य आहे. विविध संप्रदाय, प्रथा, चार वर्ग आणि आश्रम इत्यादींचा समन्वय हे या ग्रंथाचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य आहे.
धार्मिक महत्त्व-
धार्मिक दृष्टिकोनातूनही हे पुस्तक वैशिष्ट्यपूर्ण आहे. सर्व पुराणे, शास्त्रे आणि वेदांचे सार रामायण (रामचरितमानस) मध्ये मांडले आहे. तुलसीदास स्वतः म्हणतात-
पुराण निगमम सरभूतम् रामायण निग्दिथन कुचिदान्यटोपी।'
माझा प्रिय ग्रंथ हिंदूंचा पाचवा वेद मानला जातो. धार्मिक फायद्यासाठी लोक संध्या-पूजेत त्याचे पठण करतात. सामान्य सुशिक्षित व्यक्तींपासून ते थोर विद्वानांपर्यंत आणि झोपड्यांपासून राजवाड्यांपर्यंत प्रत्येक हिंदू कुटुंबात हा पवित्र ग्रंथ ठेवला जातो यावरून त्याचे धार्मिक महत्त्व लक्षात येते. रामचरितमानस व्यतिरिक्त इतर कोणत्याही ग्रंथाला इतकी लोकप्रियता आणि आदर मिळू शकला नाही.
उपसंहार-
लोकमंगल की साधनेत ही कविता आदर्श आहे. रामचरितमानसातील उक्ती वादग्रस्त समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी प्रमाण मानली जातात. किंबहुना त्याच ग्रंथाला 'उत्तम ग्रंथ' असे म्हणतात, जो सर्व लोकांचे कल्याण करू शकेल. 'रामचरितमानस'च्या लेखकाचे स्पष्ट मत आहे -
“भुसन भंती, भूत बळी सोई.
सुरसरी सम सर्व कर हिट होई.
मराठी विषयातील इतर निबंध पाहण्यासाठी क्लिक करा
हिंदी विषयातील निबंध पाहण्यासाठी क्लिक करा
إرسال تعليق