त्रिकोणासन Trikonasan

हे आसन करताना शरीराचा आकार त्रिकोणासारखा दिसतो म्हणून या आसनाला त्रिकोणासन म्हणतात.

त्रिकोणासन

कृती : आसनपूर्व स्थितीमध्ये दोन्ही पायांमध्ये थोडे अंतर ठेवून दोन्ही तळहात दोन्ही मांड्यांजवळ ठेवून आरामात उभे राहावे. त्यानंतर दोन्ही पाय जवळ घेऊन हात शरीराच्या बाजूला ठेवून स्थिर उभे राहावे. दोन्ही पाय एकत्र घेताना पायाचे अंगठे, टाचा, गुडघे एकमेकांजवळ असावेत. दोन्ही हात शरीराजवळ सरळ ठेवावेत. श्वासाची गती नैसर्गिक ठेवून दोन्ही पायांच्यामध्ये साधारणपणे साडेतीन ते चार फुटांचे अंतर ठेवावे. पाठीचा कणा सरळ ठेवावा. उजवे पाउल ९० अंशामध्ये उजवीकडे फिरवावे. हे करत असताना उजव्या पायाची टाच आणि डाव्या पावलाचा कमानी भाग एका रेषेत असावा. शरीराचे वजन दोन्ही पायांवर समान असेल याकडे लक्ष असावे. दोन्ही हात खांद्याच्या रेषेत सरळ जमिनीला समांतर ठेवत सावकाश उजवा हात उजव्या बाजूला जमिनीकडे तर डावा हात आकाशाच्या दिशेला खांद्याच्या रेषेत सरळ ठेवावा. समोरच्या दिशेला न झुकता कंबरेत उजव्या बाजूस वाकत सहज जमेल अशा रीतीने उजवा हात उजव्या पायाच्या घोट्यावर किंवा उजव्या पावलाच्या मागील बाजूस जमिनीवर ठेवावा. डावा हात कोपरातून सरळ ठेवत छताकडे ताणत दृष्टी समोरच ठेवावी. दोन्ही पाय गुडघ्यात ताठच असावेत. प्राणधारणेचा अभ्यास करावा म्हणजेच श्वासावर लक्ष केंद्रित करून आपल्या क्षमतेप्रमाणे आसन करावे. नंतर सावकाश उजव्या बाजूने वर यावे. आता उजवे पाऊल सरळ करून डावे पाऊल ९० अंशामधे डावीकडे वळवावे व वरील कृती डाव्या बाजूला करावी. डाव्या बाजूने वर आल्यावर दोन्ही हात जमिनीला समांतर येतील. हात खाली घ्यावे व ९० अंशातील डावे पाऊल सरळ ठेवावे. दोन्ही पाय एकत्र घेऊन आसनपूर्व स्थितीत यावे.

लाभ : या आसनाने कंबर, माकडहाड, मांडीचे सांधे आणि स्नायू, खांदे, छाती आणि पाठीचा मणका लवचिक बनतात. पाय, गुडघे, घोटे, हात आणि छाती यामध्ये बळकटी येते. पचनक्रिया, श्वसनक्रिया सुधारण्यास मदत होते. दररोज त्रिकोणासनाचा अभ्यास केल्याने वातामुळे होणारे शरीरातील आजार कमी होतात व कालांतराने ते उद्भवतच नाहीत. अकारण भीती आणि ताण-तणाव यामुळे होणारी अस्थिरता कमी होते. मानसिक आणि शारीरिक समतोल प्राप्त होतो.